ایمن سازی ساختمان‌ها

زلزله از جمله بلایای طبیعی است که دارای آثار زیان بار فیزیکی، اقتصادی و جانی می‌باشد. با توجه به غیرمترقبه بودن آن، برنامه ریزی برای کاهش خطر و آمادگی در مقابل آن از اهمیت بسزایی برخوردار است (سیدین، ۱۳۹۳).
گرچه جلوگیری کامل از خسارات ناشی از زلزله‌های شدید بسیار دشوار است، لیکن با افزایش سطح اطلاعات مرتبط با لرزه خیزی کشور و آموزش و ترویج فرهنگ طراحی و بهسازی لرزه‌ای صحیح ساختمان‌ها، تاسیسات زیربنایی و شریان‌های حیاتی، می‌توان تا حد مطلوبی تلفات و خسارات ناشی از زلزله‌های آتی را کاهش داد (مطاعی، ۱۳۹۳).
بررسی توانایی شهر در مقابله با بلایای طبیعی و برنامه ریزی مناسب جهت پیشگیری یا کاهش آثار مخرب آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است (زنگی آبادی، ۱۳۸۵). یکی از اقداماتی که می‌توان انجام داد بحث مقاوم سازی سازه‌های ساخت بشر است.
بافت شهری تهران را می‌توان به پنج گروه زیر تقسیم نمود (زنگی آبادی، ۱۳۸۵):
۱-بافت قدیمی، فرسوده و با آسیب پذیری بالا با مصالحی همچون خشت، چوب و گل. این گروه عمدتا سازه‌های عصر قاجار، روستاهای ادغام شده در تهران و زاغه‌های حاشیه و مرکز شهر را در بر می‌گیرد که در صورت وقوع زلزله بیشترین آسیب را خواهد دید.
۲-بافت میان ساز بدون استحکام (با آجر، آهن و سیمان). این گروه شامل بافت‌های میانی است که با میانگین حدود سی سال قدمت، عملا کلنگی بشمار می‌روند و قابلیت استفاده ندارند.
۳-بافت نوساز بدون رعایت آیین نامه‌های مرتبط با زلزله (آیین نامه و دستورالعمل استاندارد ۲۸۰۰). این گروه شامل ساختمان های نوسازی است که توسط دلالان و بساز و بفروش ها بدون رعایت ضوابط و آیین نامه‌های مرتبط با ایمنی زلزله ساخته شده‌اند که حدود چهل درصد سازه‌های تهران را در بر می‌گیرد.
۴-بافت نوساز با استحکام متوسط (به ویژه بیشتر برج‌های دو دهه اخیر). این گروه شامل برج هایی است که از استحکام سازه‌ای خوبی برخوردارند ولی بستر آن‌ها فاقد ایمنی لازم است و بارگذاری بیش از حد بر بستر باعث انحراف از محور قائم شده، احتمال ریزش را افزایش داده، به طوری که ساکنان آن‌ها را به شدت تهدید می‌کند.
۵-بافت نوساز با استحکام بالا. این گروه شامل سازه‌های نوساز یا بعضا قدیمی ساخت است که اصول ایمنی لازم در برابر زلزله در ساخت آن‌ها به خوبی رعایت شده و خطر چندانی آن‌ها را تهدید نمی‌کند.
به طور کلی ساختمان‌هایی که فرو می‌ریزند، بیشترین خسارت‌ها و تلفات انسانی را با خود به همراه دارند. ساختمان‌ها با توجه به نوع سازه، آیین نامه‌ی طراحی، نوع خاک، مصالح ساختمانی و نوع کاربری خود می‌توانند دارای درجه‌های متفاوتی از آسیب پذیری باشند (قنبری، ۱۳۹۳).
واژگون شدن یا فروریزش کامل ساختمان‌ها، علاوه بر ایجاد بیشترین تلفات جانی، سنگین‌ترین خسارت‌های مالی را به مالکان ساختمان و یا شرکت‌های بیمه وارد می کند و امکان دسترسی برای امداد، به علت مسدود شدن معابر در اثر فروریزش ساختمان‌ها، با محدودیت همراه می‌شود (قنبری، ۱۳۹۳).
برنامه‌های راهبردی در این زمینه:
۱-تقویت و مقاوم سازی ابنیه در مقابل زلزله به خصوص در بافت‌های قدیمی و فرسوده شهر تهران (دوستی، ۱۳۹۴)
۲-تدوین کارگروه برای انجام آواربرداری و تهیه برنامه مدیریت آوار پیش از رخداد زلزله (دوستی، ۱۳۹۴)
۳-تشویق مردم به خرید خانه‌های ویلایی در مناطق کم تراکم دور از مرکز استان‌ها به منظور کاهش آسیب پذیری (دوستی، ۱۳۹۴)
۴-بالا بردن آگاهی عمومی درباره وقوع زلزله و اثرات مخرب آن در مراکز پرتراکم به منظور کاهش آسیب پذیری (دوستی، ۱۳۹۴)
۵-تهیه سیستم اطلاعاتی جامع برای شناخت دقیق پتانسیل منطقه برای تامین مصالح در زمان بازسازی (دوستی، ۱۳۹۴)
۶-کاهش ساخت و ساز در مناطق پر خطر کوهپایه ای (دوستی، ۱۳۹۴)
۷-شناخت دقیق ذی‌النفع‌ها قبل از رخداد زلزله (مالکان و مستاجران)برای جلوگیری از اغتشاش‌ها پس از زلزله (دوستی، ۱۳۹۴)
۸-ایجاد ستادهای بحران در ادارات، مراکز مذهبی، تجاری و فرهنگی به منظور کاهش آسیب پذیری در این مراکز (دوستی، ۱۳۹۴)
۹-برقراری و ارتباط مناسب در شبکه حمل و نقل (معابر اصلی) و تجهیز آن‌ها برای تسریع در زمان بازسازی (دوستی، ۱۳۹۴)
۱۰-تعیین نظام مالی بازسازی (دولت، بیمه و مردم) برای جبران خسارت (دوستی، ۱۳۹۴)
برخی سیاست‌های پیشنهادی:
• برگزاری کلاس‌های آموزشی برای شهروندان در محلات آ‌ن‌ها (دوستی، ۱۳۹۴)
• لزوم برگزاری کلاس‌های آموزشی و اجرای مانور زلزله در مدارس و سازمان‌ها و محلات پر تراکم شهری (دوستی، ۱۳۹۴)
• مدیریت آوار و نخاله‌ها و ضایعات ساختمانی در زمان بازسازی و مراکز صنعتی و بیمارستانی و جلوگیری از واردکردن آسیب به مردم و محیط زیست (دوستی، ۱۳۹۴)
• برگزاری کلاس‌ها و الزام شرکت در آن برای ارتقای پایه مهندسین در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی‌های تجدید پذیر (دوستی، ۱۳۹۴)
• ایجاد کمیته‌های مختلف مهندسی برای نظارت بر قوانین سازمان نظام مهندسی و نظارت بر اجرای آن‌ها در ساخت و سازها (دوستی، ۱۳۹۴)
و اقداماتی که شهروندان می‌توانند در برابر زلزله انجام دهند (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۱-مقاوم سازی واحد مسکونی در برابر زلزله (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۲-آموزش حفاظت از خود به کودکان در برابر زلزله (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۳-انتخاب مکان ایمن و مناسب از خطر سقوط اشیا به عنوان محل خواب و استراحت (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۴-تعیین نقاط امن و ناامن منازل (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۵-تهیه کیف‌های کمک های اولیه (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۶-تهیه ذخیره آب آشامیدنی و غذا (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۷-تهیه کپسول آتش نشانی و یادگیری روش استفاده از آن (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۸-بیمه آتش سوزی منزل (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
۹-بیمه زلزله (رنگین کمان، ۱۳۹۱).
باید سطح آگاهی جامعه را در رابطه با مقاوم سازی ساختمان‌ها بالا برد و به مردم تاکید کرد که هزینه ایمن سازی ساختمان‌ها به مراتب کمتر از هزینه زیبا سازی آن‌ها است (نگارش، ۱۳۸۲).